Pert total tazminatı

Trafik kazaları neticesinde bir aracın "tam hasarlı" yani "pert" olarak nitelendirilmesi, araç sahibi için karmaşık ve stresli bir hukuki sürecin başlangıcını ifade eder. Bu durum, aracın onarımının ekonomik veya teknik olarak rantabl (akılcı) olmaktan çıktığı anlamına gelir ve klasik bir onarım masrafı tazminatından çok daha farklı bir tasfiye sürecini gerektirir. Pert tazminatı, basit bir ödemeden ziyade, sigortalı ile sigortacı arasında yoğun müzakerelerin ve hukuki uyuşmazlıkların yaşanabildiği hassas bir denge üzerine kuruludur. Bu makale, pert kavramının hukuki tanımından başlayarak, tazminatın nasıl hesaplandığını, uygulamada karşılaşılan temel sorunları ve hak kaybı yaşamamak için izlenmesi gereken stratejik adımları detaylı bir şekilde ele alacaktır.

Bir aracın pert kabul edilmesi, sigorta hukuku ve uygulaması açısından subjektif bir değerlendirme değil, belirli objektif kriterlere dayanan bir tespittir. Bu tespit, iki ana kategori altında incelenir:

1. Ekonomik Pert (Onarımın Ekonomik Olmaması): Bu, en yaygın karşılaşılan pert türüdür. Sigorta şirketi tarafından görevlendirilen lisanslı bir sigorta eksperi, hasarlı araç üzerinde detaylı bir inceleme yapar. Bu inceleme sonucunda, aracın onarımı için gerekli olan yedek parça, işçilik ve diğer tüm masrafların KDV dahil toplam tutarı hesaplanır. Eğer bu tahmini onarım bedeli, aracın kazadan hemen önceki an itibarıyla sahip olduğu hasarsız piyasa değerinin (rayiç bedelin) belirli bir oranına (%50 ve üzeri gibi) ulaşıyor veya onu aşıyorsa, araç ekonomik olarak pert kabul edilir. Bu oran, genellikle sigorta poliçesinin genel veya özel şartlarında belirtilir. Buradaki temel mantık, sigortacıyı, aracın değerinden daha fazla bir onarım masrafı ödeme yükümlülüğünden kurtarmaktır.
2. Teknik veya Fiili Pert (Onarımın Mümkün Olmaması): Bazı durumlarda, onarım maliyetine bakılmaksızın araç pert sayılabilir. Aracın ana taşıyıcı iskelet sisteminin (şasi, direkler, podyeler vb.) geri döndürülemez şekilde deforme olması, aracın iki veya daha fazla parçaya ayrılması gibi durumlarda, araç onarılsa dahi can ve mal güvenliği açısından trafikte seyretmesi tehlikeli olacaktır. Bu tür ağır yapısal hasarlar, aracın teknik olarak pert olmasına neden olur.

Eksper raporu ile bu kararlardan birine varıldığında, sigorta şirketi dosyayı "tam hasar" olarak işleme alır ve pert tazminatı süreci başlar.

Pert tazminatının doğru hesaplanması, sigortalının mağduriyetinin tam olarak giderilmesi için hayati önem taşır. Hesaplama, iki temel unsurun doğru bir şekilde belirlenmesine dayanır:

• Rayiç Değer (Piyasa Değeri): Bu, pert tazminatının temelini oluşturan en kritik ve en çok uyuşmazlığa neden olan kavramdır. Rayiç değer; aracın kazanın meydana geldiği tarih itibarıyla, hasarsız bir emsalinin ikinci el piyasasındaki gerçek alım-satım değeridir. Bu değer belirlenirken şu kriterler dikkate alınmalıdır:

1. Marka, Model ve Üretim Yılı: Aracın temel kimliği.
2. Kilometre: Aracın yıpranma düzeyini gösteren en önemli faktörlerden biri.
3. Donanım Paketi: Aracın standart, orta veya en üst donanım seviyesinde olması değeri doğrudan etkiler.
4. Ekstra Donanımlar: Fabrikasyon olmayan ancak araca sonradan eklenmiş (jant, multimedya sistemi vb.) ve faturalandırılmış aksesuarlar.
5. Aracın Genel Durumu: Boya, döşeme ve mekanik aksamının kazadan önceki genel kondisyonu.
6. Piyasa Koşulları: Kaza tarihindeki arz-talep dengesi ve döviz kuru gibi piyasa dinamikleri.

• Sovtaj Değeri (Hasarlı Araç Değeri): Bu, aracın kaza sonrası hasarlı haliyle sahip olduğu ekonomik değerdir. Sigorta şirketleri, bu değeri belirlemek için genellikle elektronik platformlar üzerinden anlaşmalı oldukları sovtaj (hurda alım-satım) firmalarından teklif toplar. Gelen en yüksek teklif, aracın sovtaj değeri olarak kabul edilir. Bu değer, tazminat miktarından düşülecek olan rakamı ifade eder.

Nihai olarak sigortalının alacağı tazminat, şu formülle netleşir:

Sigortacı Tarafından Ödenecek Net Tazminat = Rayiç Değer – Sovtaj Değeri

Bu formülün sonucunda ortaya çıkan meblağ sigortalıya ödenir ve aracın hasarlı mülkiyeti (sovtajı) sigortalıda kalır. Sigortalı, bu hasarlı aracı dilediği gibi değerlendirebilir; ister sovtaj teklifini veren firmaya satar, isterse kendi imkanlarıyla onarır veya başka bir şekilde elden çıkarır.

Pert süreci, teoride basit görünse de pratikte sigortalıyı mağdur edebilecek birçok tuzak barındırır. İşte en yaygın sorunlar ve bunlara karşı izlenmesi gereken yollar:

Rayiç Değerin Kasıtlı Olarak Düşük Gösterilmesi
Bu, en sık rastlanan sorundur. Sigorta şirketi, kâr maksimizasyonu amacıyla, eksper raporunda aracın piyasa değerini gerçekte olduğundan daha düşük belirleyebilir.

• Savunma Stratejisi:
  1. Teklifi Sorgulayın: Sigorta şirketinin sunduğu rayiç değer teklifini asla ilk anda kabul etmeyin. Bu teklifin hangi kriterlere göre belirlendiğini yazılı olarak talep edin.
  2. Kapsamlı Piyasa Araştırması Yapın: Türkiye'nin önde gelen ikinci el araç satış platformlarına girin. Aracınızın marka, model, yıl, kilometre, donanım, vites türü ve yakıt tipi gibi tüm özelliklerini birebir karşılayan en az 10-15 adet ilanı bulun. Bu ilanların ekran görüntülerini, linklerini ve fiyatlarını içeren bir dosya oluşturun. Bu, sizin en güçlü karşı deliliniz olacaktır.
  3. Resmi Verileri Kullanın: Türkiye Sigorta Birliği'nin (TSB) Kasko Değer Listesi bir referans noktası olabilir, ancak bu liste genellikle piyasa gerçekliğinin bir miktar altında kalabilir. Bu nedenle asıl dayanağınız güncel piyasa ilanları olmalıdır.
  4. Yazılı İtiraz: Topladığınız tüm bu verilerle birlikte, sigorta şirketine hitaben yazılmış, rayiç değer teklifinin neden hatalı olduğunu ve sizin talep ettiğiniz doğru değerin ne olduğunu gerekçeleriyle açıklayan resmi bir itiraz dilekçesi gönderin (tercihen iadeli taahhütlü posta veya noter kanalıyla).

Sovtaj Değerinin Gerçekçi Olmayan Şekilde Yüksek Tutulması
Yüksek bir sovtaj değeri, size ödenecek net tazminatı doğrudan düşürür. Bazen sigorta şirketinin sunduğu sovtaj teklifi, piyasada bulunabilecek gerçek bir teklif olmayabilir.

• Savunma Stratejisi:
  1. Teklifin Somutluğunu Sorgulayın: Sigorta şirketinden, belirtilen sovtaj bedelini teklif eden firmanın iletişim bilgilerini ve yazılı teklifini talep edin.
  2. Teklifi Test Edin: Teklifi veren firmayı arayarak bu teklifin hala geçerli olup olmadığını teyit edin.
  3. Alternatif Teklifler Alın: Kendiniz de birkaç farklı ve güvenilir sovtaj firmasıyla iletişime geçerek aracınız için teklif alın. Eğer sizin aldığınız teklifler, sigorta şirketinin belirttiğinden önemli ölçüde düşükse, bu durumu da itiraz dilekçenize ekleyin.

Müzakereler ve itirazlar sonuç vermezse, hakkınızı yasal yollarla aramanız gerekir.

1. Sigorta Tahkim Komisyonu: Bu yol, pert tazminatı uyuşmazlıkları için en ideal, hızlı ve düşük maliyetli yöntemdir. Kasko veya Trafik Sigortası poliçenizden kaynaklanan bu tür bir anlaşmazlık için doğrudan Komisyon'a online olarak başvurabilirsiniz. Süreç, mahkemelere kıyasla çok daha hızlı işler. Komisyon tarafından atanan bağımsız hakemler, tarafların delillerini (özellikle sizin piyasa araştırmanızı ve karşı tarafın eksper raporunu) inceler, gerekirse dosyayı yeni bir bilirkişiye göndererek aracın gerçek rayiç değerini tespit ettirir ve bağlayıcı bir karar verir.
2. Arabuluculuk ve Ticaret Mahkemesi: Daha karmaşık veya yüksek meblağlı dosyalarda dava yolu tercih edilebilir. Ancak dava açmadan önce arabulucuya gitmek yasal bir zorunluluktur. Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa, görevli Ticaret Mahkemesi'nde "tazminat alacağı" davası açılır. Bu süreç daha uzun sürmekle birlikte, tanık dinletme gibi daha geniş ispat imkanları sunar.

Sonuç olarak, aracınızın pert olması, sürecin bittiği değil, haklarınızı en doğru şekilde savunmanız gereken yeni bir sürecin başladığı anlamına gelir. Sigorta şirketinin teklifine teslim olmak yerine, bilinçli bir sigortalı olarak kendi araştırmanızı yapmak, delillerinizi toplamak ve gerektiğinde hukuki yollara başvurmaktan çekinmemek, uğrayacağınız ciddi bir maddi kaybın önüne geçecektir. Bu teknik ve müzakereye dayalı süreçte bir sigorta hukuku uzmanı avukattan destek almak, elinizi güçlendirecek ve adil bir sonuca ulaşmanızı sağlayacaktır.